دوره های تاریخی هنر و معماری یونان:

به طور کلی تمدن یونان در سه عنصر ثابت خلاصه می شود که عبارتند از :انسان،طبیعت و عقل.

شناخت تمدن یونان که بخشی از تمدن جدید غرب است و شناخت این تمدن بدون آشنایی با تمدن شرق و مدیترانه امکانپذیر نیست.این تمدن سهم بزرگی در ایجاد تمدن و هنریونانی داشته است.

زمانی که یونان از تفکرات جادویی و افسانه ای گذر کرد و به تفکر عقلانی گام نهاد فلسفه ،علم و تاریخ نویسی جانشین تفکرات قدیمی گردید.

شناخت فرد و به دنبال آن ارزش دادن به مقام او ،آزادی های فردی را پدید آورد . دموکراسی که پایه جمهوری یونان در پنج قرن شناخته شده بود، تنها فرم حکومتی بوده که در طول تاریخ تا انقلاب کبیر فرانسه به عنوان دموکراسی مستقیم و تصمیم گیری با وجود تمام محدودیت های آن شناخته شده است. جهان بینی اومانیستی و تاکید بر وجود و اهمیت انسان و البته عقل که او را بر سایر جانداران متمایز می کند از عناصر تمایز این تمدن است.طبیعت و زیبایی نیز در تمدن یونانی جایگاه خاصی داشته والبته تمامی این موارد در شکل گیری این تمدن نقشی مهم و اساسی بازی کرده اند.

به طور کلی هنر یونان را می توان در چهار دوره و معماری را در سه دوره مورد بررسی قرار داد:

1-هنر دوره هندسی که به آثار هنری پیش از دوره آرکائیک اطلاق می گردد:

در این سبک بر روی ظروف سفالین از طرح های منظم هندسی استفاده شده است.

2-هنر و معماری دوره آرکائیک(کهن)630تا 480 ق.م

در این زمان دوره هندسی جای خود را به مرحله “شرق پذیری” داد. هنر در این دوره با گسترش ارتباطات با شرق تحت تاثیر مضامینی همچون هیولا هاو جانوران مختلف از هنر بین النهرین و مصرقرار گرفت.نقوش و المان هایی نظیر شیر،ابوالهول،شیر بالدار،آدم تنه اسبی(مینوتور).

معماری در این دوره تلفیقی از هنر دوریک که با صلابت و بی پیرایه بود و دیگری شیوه هنری یونیک که دارای ظرافت بیشتر و خاص خود بود. آثار معماری این دوره با استفاده از قطعات سنگ های تراشیده شده و بدون ملات ساخته شده اند. معابد کوچک و ساده بودند و کم کم فرم اصلی خود را یافتند. از قدیمی ترین ها ی این دوره ذر سبک دوریک میتوان معابد “هرا” در المپ ،”آپولو” در شهر کورینت و “باسیلیکای پستئوم” در جنوب ناپل را نام برد.

در شیوه یونیک در این دوره” گنج خانه سیفونسی ها” در شهر دلفی و معبد”آرتمیس “در شهر افسوس را میتوان نام برد. دراین معبد چهار گوشی های تزئینی آن به نقش برجسته هایی از جنگجویان نیزه به دست مزین است.در بخش سنتوری معبد جنگجویان الهه” آرتمیس “با سپری در دست نقش شده است.از دیگر معابد این دوره می توان به معبد آپولون در شهر دلفی اشاره کرد.

3-هنر و معماری دوره کلاسیک 480تا330 ق.م

این عصر دوران ثبات و شکوفایی تمدن و هنر یونان است. قرن پنجم و چهارم پیش از میلاد اوج تحول و تکامل معماری یونان بود.

مرکز فعالیت های هنری این دوره شهر آتن بود.یونانیان پیروزی ها و موفقیت خود در جنگ های ایندوره را مرهون خدایان می دانستند و این موضو ع تاثیری شگرف بر معماری آنها گذاشت.

پیکرتراشی در این دوره پیشرفت چشمگیری داشت .از دستاوردهای هنر پیکرسازی این دوره می توان از متوپ های حجاری شده و پر تحرک “معبد زئوس” در المپیا و “معبد پارتنون “در آتن و بنای یادبود “گول باشی”در ترکیه امروز نام برد.

معماری دراین دوره به اوج رونق خود رسید.معماری این دوره از جنبه های فنی پیشرفت های شایانی کرد.سنگ های مورد استفاده در دیوارهابه طور کامل تراش خورده و با بست های فلزی با دقت بسیار نسبت به دوره کهن در کنار هم قرار گرفتند. نصب سفال های بام پوش نیز پیشرفت نمود. ساختمان معابد دارای پلان سه بخشی بود که مشتمل بود بر:  ا- رواق ورودی یا پیشخوان       2-تالارقرارگاه پیکره الهه       3-پستو برای نگهداری نذورات 

پلان اصلی بناها چهارگوش بود به جز چند پرستشگاه که با نقشه مدور ایجاد شد.از بناهای این دوره میتوان از”ارگ آتن” ،”معبد پارتنون،”معبد “الهه آتنا” و معبد “ارختئوم” نام برد.

یونان در این دوره به جز معماری در شهرسازی هم پیشرفت های زیادی داشت.بناهای عمومی نظیرتالارهای اجتماعات ستون های یادبودورزشگاه ها و … .

یکی از مجموعه بناهای باشکوه یونان در این عصر “آکرو پولیس “در آتن است.

4-هنر و معماری دوره هلنی330تا27 ق.م

پیروزی اسکندر مقدونی موجب گسترش تمدن و هنر یونان به سایر نقاط گردید. تا جایی که نیمی از جهان آنروز را زیر سلطه خود قرار داد.این گسترش موجب از دست رفتن اعتبار هنر اصیل یونان و تحت تاثیر قرار گرفتن آن با عناصر فرهنگی و هنری مشرق زمین شد. به این ترتیب هنری به نام” یونانی مابی” یا “هلنیسم “ظهور کرد.

یونانیان در پیکره سازی  مفاهیمی چون تجسم آلام جسمی و اضطراب هاو جنبش های نامنظم و تشویش آمیز روح و جسم را که از مشرق زمین تاثیر گرفته شده بود را نشان دادند.

در معماری عصر هلنی ترکیب پیچیده ای از اندیشه ها ،دین ها و هنرهای غربی و شرقی پدیدار شد که موجب تغییر و دگرگونی بنیادین معماری یونان گردید.

فعالیت های ساختمانی از مراکز قدیمی در سرزمین یونان به شهرهای پررونق آسیای صغیر (ترکیه)انتقال یافت.از ویژگی های شاخص این معماری ایجاد مقیاسی بزرگ و گسترش چشمگیر فضاهای درونی بناها بود. از بناهای مهم این دوره میتوان به معبد آپولون در “دیدوما “در آسیای صغیرو تئاتر سرگشاده” اپیداوروس” اشاره کرد.