هنر یونان بین قرون چهارم تا ششم قبل از میلاد به اوج خلاقیت و زیبایی رسید .معماری یونانیمعماری ای خردمندانه و منطقی است که بیشتر از درگاه های روی ستون ها تشکیل شده است. دو معبر سنگی، ستون ها را به هم وصل می کند. مجموعة معبرها فرسب (Architrave) نامیده می شود.
به مجموعة متشکل از ستون هایی که روی پایه نگه داشته می شوند نظام ستون گفته میشود. نظام ستون های یونانی هماهنگي و ریتم دارند یعنی ابعاد این مجموعه ستون هاتابع اندازه گیری رایجی درون بناست و اساسا هنر یونانی با ستون شناخته می شود.
درمعماری یونان سه نوع ستون به نام های ستون دوریک، ستون ایونیک و ستون کورینتین وجود دارد. البته آخرین ستون بیشتر به هنر رومیتعلق دارد.
سبک دوریک یونانی، که پارتنون نمونه آن است، کامل ترین نوع هماهنگی نسبتها را به نمایش گذاشته است.این سبک بی پیرایه، مستحکم و استوار است زیبایی و منطقی که در ستون دوریک به هم مرتبط اند ناشی از این است که این ستون مستقیما (بدون پایه) روی قاعده بنا (قسمت پایینی بنا) قرار می گیرد. مشکل اصلی عبوردادن تنه مخروطی ستون ازفرسب(Architralve) چهار ضلعی است. برای رسیدن به این مقصود به سرستونی کاملا ساده نیاز است. یک سکو، “تخته بالایی سرستون” یا “بخش لوح مانند” را، که روی نوعی کوسن قرار گرفته است، به ستون مرکزی متصل می کند.
هیچ چیدمانی نه روی ستون مرکزی و نه در تخته بالایی سرستون، تضادی بانقش تکیه گاه ستون زیر برجستگی ندارد. این ویژگی فرسب (Architralve). کتیبه ها و طره ها را نیز در بر می گیرد.
کتیبه ها خود به “بخش پیکانی” و “جداکننده “تقسیم شده اند که یادگار سازه های چوبی اند. سر تیرک های افقی با بخش های پیکانی و جاهای خالی بین تیرک های افقی با جداکننده ها مشابهت دارند. بخش بالایی تخته ها با بخش های پیکانی همخوانی دارد، فضاهای خالی بین تخته ها نیز مناسب جداکننده هاست. “مخروط ها” میخ هایی را شکل می دهند که در سازه های چوبی برای ثابت نگه داشتن طبقات استفاده می شدند.
طره “آبچکان”را در برمی گیرد که در”سر تیر بیرون نشسته “نگهش می دارد و روی “بخش بالایی طره» ابزار سنتوری و دو نرده اش را می پذیرد. معابد”پرونائوس” و “نائوس” (خوابگاه رب النوع) و اپیستودوم (گنجینه) دارند.
مهم ترین معابد دوریک در یونان بناشده اند و عبارت اند از معابد تزه و پارتنون، در آتن معابد اليمپی، اژین، باسه، الوسیس و دلوس در ایتالیا، معابد پیستوم، سلینونت آگریژانت و سیراکوز.
هنر یونانی: نظام (ستون) ایونیک
بی پیرایگی سبک دوریک با جذابیت سبک ایونیک جایگزین می شود ، ستون ها باریک ترند و همواره پایه دارند.
این پایه گاهی آتنی و گاهی ایونیکی است .پایه آتنی از دو قالب دایره ای تشکیل شده است که به وسیله قالبی نیمه مدور و مقعر، به دلیل سایه ای که قالب دایره ای شکل فوقانی باز می تاباند، از هم جدا شده اند.
سرستون نمونه ای از حالت هر یک از اجزای معماری است که یکی از نبوغ هنر یونان به شمار می رود؛ در واقع اینجا نقش تکیه گاه با نگه دارنده با خمیدگی متصل به دو طوماری سرستون ایفا می شود. این خمیدگی نیرویی القا می کند که زیر سنگینی برآمدگی خم می شود. سر ستون های معبد اركتئيون، با آن قسمت های باریکش، به دلیل غنا و زیبایی تزییناتش مشهور است.
پایه دربرگیرنده فرسب (Architrave) تقسیم شده است به سه باند برجسته، یک کتیبه مزین به نقوش برجسته، یک طره با آبچکانش و سرتیر بیرون نشسته مزین.
غنای پایه ایونیک با سادگی بی آلایش پایه دوړیک در تضاد است. مجسمه های کتیبه در معبد اركتئیون، حذف شده و جایگاه مستقیما روی فرسب (Architrave) قرار می گیرد که با ردیفی دندانه ای از آن جدا شده است. وضعیتی مشابه در معابد آسیای صغیر دیده می شود، اما کتیبه حفظ شده است، شیارهای ستون ها، به جای جداشدن با برآمدگی تیز و برجسته، مانند سبک دوریک باشیب از هم جدا شدهاند.
مهم ترین بناها ارکتئیون در آتن، معبد آتنانیکه در آتن، آرتمیس در افز، و آپولون نزدیک میله.
هنر یونانی: دکوراسیون
آنته فیکس: پوشش معابد از سفال های بزرگ مسطح است . در رأس هر ردیف یک سفال به شكل لوح منقوش عمودی و مزین به نخل های کوچک قرار داده می شود.
اکروتر:درنوک یا قسمت انتهایی سنتوری های معاید نقشی تزیینی به نام اکروتر ایجاد می شد که شکل های خیلی متنوعی داشت از جمله گلدان، نشان پیروزی و غیره.
ناودان: برای تزیین ناودان های آب باران سرهای شیر قرارداده شده بود که از طریق پوزه هایشان آب را جاری می کردند.
درها :هيج دری، به جز در اركتنيون، جدید به نظر نمی آید. این در با یک نعل درگاهی طرi داره که روی دو کنسولی قرار می گیرد، نصب شده و نمای آن ستودنی است. چهار چوب درها با آذین های گل سرخی تزیین یافته اند.
زیتون و پیروئت : در بالا و پایین آذین های گل سرخی نقشی شامل ردیفی از زينون های جداشده از هم با دو لوح بر آمده به نام بیروئت وجود دارد.
اوس:به این رشته از تزیینات به شکل تخم مرغ است و با پیکان بانیزه از تزیینات بسیار متداول محسوب می شود.
نخل ها و لوتوس ها:تناوبی از نخل های دو گونه متفاوت با بوته های نیلوفر آبی و نخلچه ها بارها دیده می شود .
ردوکور: این نام به گل های آبی ای اطلاق می شود که پیکان های کوچک آنها را جدا کرده اند.
گرگ (یونانی) یا مئاندر :تنوع این ترکیبات خطوط مستقیم و منقطع بسیار است.
حاشیه های تزیینی :در گلدان های نقاشی شده حاشیه های تزیینی باهنر و نبوغ فراوان به سبکی خاص در آمده اند. اشکال کشیده با اشکال گرد پیوند می خورند . تناوب تخلچه ها و دسته گل های لوتوس، که با خشکی خاصی طراحی شده اند ،حاشية موزاییک ها را مزین می کنند.
قالب گیری :این نام انواع قالب گیری را در بر می گیرد. قالب گیری های مقعر مانند قالب های نیم دایره ای، یا محدب مانند قالب های ماهیچه ای یا به صورت محدب -مقعر همانند نقوش اوجی شکل. تزیینات هرگز خلوص و زیبایی قالب ها را تغییر نمی دهند بلکه با نما پیوند می خورند و آن را مشخص تر می کنند.
